İnsan

Турецко-русский словарь | http://www.ansiklopedi.dilbydil.com | Энциклопедия турецкого языки

ЗНАЧЕНИЕ

1. (âdem evladı) человек

insanlar — люди, род людской

2. человеческий, гуманный


ПОСЛОВИЦЫ И ПОГОВОРКИ

  • Adam adama (insan insana) lazım (gerek) olur. Человек бывае нужен человеку.
  • Adam (insan) yanılmakla (yanıla yanıla) âlim olur. Adam yanıla yanıla, pehlivan yenile yenile. Adam yenilmekle marifetli olur, yanılmakla âlim. На ошибках учатся.
  • Adamın (bir adamın) adı çıkacağına canı çıksın. İnsanın adı çıkacağına canı çıksın. İnsanın adı çıkmadansa canı çıkması yeğdir (hayırlıdır). İnsan aklı çıkmaktansa canı çıksın. Лучше умереть, чем стать притчей во языцех. Лучше потерять жизнь, чем доброе имя. За честь хоть голову снесть.
  • Âdet ikinci tabiattır. Âdet insana tabiat olur. Привычка — вторая натура.
  • Ağaca dayanma kurur, adama/insana dayanma ölür. ≈ Никому не доверяй (делай всё сам).
  • Ağacı kurt, insanı dert yer. Дерево точит червь, человека — горе. Не годы старят, горе.
  • Akıl gibi sermaye olmaz. Akıl kişiye sermayedir. Akıl insana en büyük sermayedir. Был бы ум, будет и рубль; не будет ума, не будет и рубля.
  • Allah insana iki kulak bir ağız vermiş. Göz iki, kulak iki, ağız tek, çok görüp, çok dinleyip, az söylemek gerek. İki kulak bir dil için. Бог дал два уха, а один язык. Поменьше болтай, побольше слушай.
  • Allah insanın aklını alacağını canını alsın. Уж лучше пусть бог лишит человека разума, чем жизни.
  • Altın ateşte insan mihnette belli (tecrübe) olur. Золото познаётся в огне, а человек - в беде.
  • Arpa eken buğday biçmez. Çanağa ne doğrarsan kaşığında o çıkar. Herkes ne ederse kendine eder. İnsan ektiğini biçer. Kişi ettiğini bulur. Ne doğrarsan aşına, o çıkar karşına (kaşığına). Ne ekersen onu biçersin. Что посеешь, то и пожнёшь.
  • At ölür, meydan kalır; yiğit ölür, şan kalır. Eşek ölür semeri kalır, insan ölür eseri kalır. Человек живёт век, а его дела — два.
  • Az uyku, az yemek insanı eder melek, çok uyku, çok yemek insanı eder helak. Мало сна и мало пищи сделают из человека ангела, а много сна и много еды погубят человека. Кто жаден до еды, дойдёт до беды.
  • Bir insanı tanımak için kendisiyle yol arkadaşlığı etmelidir. Чтобы узнать человека, нужно взять его в попутчики.
  • Bülbülün çektiği, dilinin belasıdır. Dil belası baş belası. İnsan ne bulursa, dilinden bulur. Язык мой — враг мой.
  • Dağ dağa kavuşmaz (ulaşmaz), insan insana kavuşur (ulaşır). Гора с горой не сходится, а человек с человеком сойдётся.
  • Dağ tavşansız kul (insan) düşmansız olmaz. Не бывает горы без зайцев, а человека без врагов. На всех не угодишь.
  • Demir nemden, insan gamdan çürür. Duvarı nem, insanı gam yıkar. İnsanı gam, duvarı nem yıkar. Не годы старят, горе.
  • Dokuzunda ne ise, doksanında da odur. İnsan yedisinde ne ise yetmişinde de odur. Yedisinde ne ise yetmişinde de odur. Каков в колыбельку, таков и в могилку.
  • Emanet at insanı yaya bırakır. На чужом коне далеко не уедешь.
  • Er (insan) kocar, gönül kocamaz. Gönül kocamaz (farımaz). Vücut kocar, gönül kocamaz. Душа не стареет. Сам стар, да душа молода.
  • Hata yapmak insana mahsustur. Человеку свойственно совершать ошибки. Конь о четырёх ногах, да и тот спотыкается.
  • Hatasız insan (kul) olmaz. İnsan hatasız olmaz. Конь о четырёх ногах, да и тот спотыкается. Не ошибается тот, кто ничего не делает.
  • Hayvan yularından, insan sözünden tutulur. İnsan sözünden, öküz boynuzundan (hayvan yularından) tutulur. Не давши слова, крепись, а давши, держись.
  • Hayvan koklaşa koklaşa insanlar konuşa konuşa. Животные узнают друг друга обнюхивая, а люди — разговаривая друг с другом.
  • Hayvanın alacası dışında, insanın alacası içinde. О животном судят по его повадкам, а о человеке — по его характеру.
  • Her şey incelikten insan kalınlıktan kırılır. Вещи разбиваются от хрупкости, а человек — от грубости.
  • Irz insanın kanı pahasıdır. За честь хоть голову снесть.
  • İçki insanın mihengidir. İçki söyletir. Что у трезвого на уме, у пьяного на языке.
  • İmam bile okurken yanılır. İnsan ak üstünde karayı okurken bile yanılır. İnsan okurken bile yanılır. Конь о четырёх ногах, да и тот спотыкается.
  • İnsan beşer, bazan şaşar. Людям свойственно ошибаться.
  • İnsan bir kere ölür. İnsan iki kere ölmez. Двум смертям не бывать, а одной не миновать.
  • İnsan bir ümitle doğar, bir ümitle ölür. Человек рождается с надеждой, с надеждой и умирает. Пока живу — надеюсь.
  • İnsan demirden sert, taştan berk (pek), gülden naziktir. Человек прочнее железа, твёрже камня, нежнее розы.
  • İnsan, dışı ile karşılanır, aklı ile yollanır. По одёжке встречают, по уму провожают.
  • İnsan düştüğü yerden kalkar. Человек встаёт с того места, где он упал.
  • İnsan gönlünün artığını söyler. В каждой шутке есть доля правды.
  • İnsan insana benzemez. Человек на человека не походит.
  • İnsan insanın düşmanıdır. Человек человеку враг.
  • İnsan kendini beğenmezse çatlar (ölür). Каждому свой характер нравится.
  • İnsan kısmetini aramazsa, kısmeti insanı arar. Kısmet ise gelir Hint'ten, Yemen'den; kısmet değilse ne gelir elden. Kısmet ise karşına çıkar. Kısmetinde ne varsa kaşığında o çıkar. От судьбы не уйдёшь.
  • İnsan kısmetini insan bilir. Цену человека знает человек.
  • İnsan mürekkep yalamakla âlim olmaz. Без муки нет науки.
  • İnsan olan bir kere yanılır. Настоящий человек ошибается только один раз.
  • İnsan olduğu yeri şenlendirir. Не место красит человека, а человек место.
  • İnsan olmayan insan kadrini bilmez. Человека может оценить только настоящий человек.
  • İnsan öleceğini bilse, mezarını kendi kazar. Если бы знал, то соломку бы подостлал.
  • İnsan ölmeden kıymeti bilinmez. Пока человек не умрёт, его цену не познают.
  • İnsan zengin oldukça tamah artar. По мере того, как человек богатеет, его жадность возрастает.
  • İnsana ata ana gibi yâr olmaz. У человека ближе отца и матери никого нет.
  • İnsanı kıyafet gösterir. Одежда красит человека.
  • İnsanı ümit, deveyi hamut yaşatır. İnsanı yaşatan umuttur. Без надежды — как без одежды. Пока живу — надеюсь.
  • İnsanı zaman kadar terbiye eden bir şey yoktur. Время разум даёт. Время — самый лучший учитель.
  • İnsanın aklına ağanın yaşına değer biçilir. Достоинство человека оценивается по уму, а достоинство барина — по годам.
  • İnsanın gözünü bir avuç toprak doyurur. Человеческие глаза пригоршней земли насытятся (все желания человека заканчиваются вместе с его смертью).
  • İnsanın izzeti de elinden zilleti de. Всяк сам себе и друг, и недруг.
  • İnsanın söylemezinden, suyun şırlamazından korkulur. В тихом омуте черти водятся.
  • İnsanla kitabın dışına aldanma, içine bak. Не обманывай себя обложкой книги и внешностью человека, смотри внутрь. Внешность обманчива.
  • İş insanın aynasıdır. По работе и мастера знать.
  • İyi insan lafın üstüne gelirmiş. Лёгок на помине. На ловца и зверь бежит.
  • Mal ile insan insan olmaz. Бедность учит, а богатство портит.
  • Mart yağar nisan övünür, nisan yağar insan övünür. Мартовский дождь радует апрель, а апрельский — человека.
  • Merak insanı mezara sokar. Любопытство сведёт человека в могилу. Любопытной Варваре на базаре нос оторвали.

СКЛОНЕНИЕ

Hâl. Падеж Soru. Вопрос Число
Tekil. Ед. ч. Çoğul. Мн. ч.
1 Yalın Hâl.

Основной падеж

Kim? Кто?

Ne? Что?

insan

(человек)

insanlar

(люди)

2 İlgi Hâli.

Родительный падеж

Kimin? Чей? Кого?

Neyin? Чего?

insan-ın → insanın

(человека)

insanlar-ın → insanların

(людей)

3 Yönelme Hâli.

Дательный падеж

Kime? Кому?

Neye? Чему?

insan-a → insana

(для человека)

insanlar-a → insanlara

(для людей)

4 Belirtme Hâli.

Винительный падеж

Kimi? Кого?

Neyi? Что?

insan-ı → insanı

((виню) человека)

insanlar-ı → insanları

((виню) людей)

5 Bulunma Hâli.

Местный падеж

Kimde? У кого?

Nerede? В каком месте? В чём?

insan-da → insanda

(у человека)

insanlar-da → insanlarda

(у людей)

6 Ayrılma Hâli.

Исходный падеж

Kimden? От кого?

Nereden? Откуда? От/из чего?

insan-dan → insandan

(от человека)

insanlar-dan → insanlardan

(от людей)

7 Творительный падеж

(послелог ile)

Kiminle? (С) кем?

Neyle? Ne ile? (С) чем?

insan-la → insanla

(с человеком)

insanlar-la → insanlarla

(с людьми)


АФФИКСЫ ПРИНАДЛЕЖНОСТИ

С ПРИТЯЖАТЕЛЬНЫМИ МЕСТОИМЕНИЯМИ
Лицо Склонение Перевод
1 л. ед. ч., benim "мой" insan-ım → insanım мой человек
2 л. ед. ч., senin "твой" insan-ın → insanın твой человек
3 л. ед. ч., onun "его(-её)" insan-ı → insanı его / её человек
1 л. мн. ч., bizim "наш" insan-ımız → insanımız наш человек
2 л. мн. ч., sizin "ваш", "Ваш" insan-ınız → insanınız ваш человек
3 л. мн. ч., onların "их" insan-(lar)ı → insan(lar)ı их человек