Dil

Турецко-русский словарь | http://www.ansiklopedi.dilbydil.com | Энциклопедия турецкого языки

ЗНАЧЕНИЯ

1. язык

2. (lisan, zeban) язык, речь

  • Kister birdenbire damdan düşer gibi, son derece tumturaklı bir dille, genel olarak aşktan, dostluktan bahse başladı. Кистер вдруг, ни с того ни с сего, заговорил довольно высокопарно о любви вообще, о дружбе… Kabadayı. Бретёр (И. С. Тургенев)
  • tatlı dil — ласковое слово, сладкие речи, приятные слова

3. язык, пленный

4. язык, язычок (замка, колокола и т.п.)

5. (kıstak) геогр. коса

6. поэт. сердце, душа

7. (gönül, yürek) храбрость, мужество, смелость


ПОСЛОВИЦЫ И ПОГОВОРКИ

  • Allah insana iki kulak bir ağız vermiş. Göz iki, kulak iki, ağız tek, çok görüp, çok dinleyip, az söylemek gerek. İki kulak bir dil için. Бог дал два уха, а один язык. Поменьше болтай, побольше слушай.
  • Baş dille tartılır. Голова взвешивается языком. Знать птицу по перьям, а молодца по речам.
  • Bıçak (el) yarası onulur (geçer), dil yarası onulmaz (geçmez). Бойся не ножа, а языка.
  • Bir ağızdan çıkan bin ağıza (dile) yayılır. Слово — не воробей, вылетит — не поймаешь.
  • Borçlunun dili kısa gerek. Borçlunun yüzü yumuşak olur. Берёшь, так чванься, а взял, так кланяйся.
  • Buğday ekmeğin yoksa, buğday dilin de mi yok? Не дорог обед, дорог привет.
  • Bülbülün çektiği, dilinin belasıdır. Dil belası baş belası. İnsan ne bulursa, dilinden bulur. Herkesin çektiği, kendi dili belasıdır. Язык мой — враг мой.
  • Dil, ağrıyan dişe gider. У кого что болит, тот о том и говорит.
  • Dile gelen ele gelir. Стоит только захотеть. Задумано — сделано.
  • Dil kılıçtan keskindir. Dil kılıçtan çabuk öldürür. Dil yarası bıçak yarasından acıdır. Бойся не ножа, а языка. Язык острее бритвы.
  • Dil var bal getirir, dil var bela. Язык хлебом кормит и дело портит.
  • Dilden gelen elden gelse her fukara (dilenci) padişah olur. Если бы да кабы, да во рту росли грибы.
  • Dilin cirmi küçük, cürmü büyüktür. До чего язык не договорится! Язык мой — враг мой!
  • Dilin kemiği yok. Язык без костей.
  • Dilin kemiği yok kemiği kırar. Язык без костей, а кость разбивает.
  • Dille düğümlenmiş şey dişle çözülmez. Dil ile düğümlenen dişle açılmaz. Слово — не воробей, вылетит — не поймаешь. Что написано пером не вырубишь топором.
  • El uzatılan yere dil uzatılmaz. Куда протягивают руку, язык туда не протягивают.
  • Garip itin kuyruğu, bacağı arasında gerek. Garip yiğidin dili kısa, boynu eğri olur. В чужой монастырь со своим уставом не ходят.
  • Güler yüz, tatlı söz (dil) yılanı (da) deliğinden çıkarır. Ласковое обхождение и приятные речи выманят даже змею из норы. Ласковое слово пуще дубины.
  • İştah dediğin dil altındadır. İştah dişin dibindedir/altındadır.Аппетит приходит во время еды.
  • Kadının zoru diline kuvvet. Сила женщины в её языке.
  • Kılıç yarası gider dil yarası gitmez. Меч ранит — рана заживёт, язык ранит — не заживёт.

СКЛОНЕНИЕ

Hâl. Падеж Soru. Вопрос Число
Tekil. Ед. ч. Çoğul. Мн. ч.
1 Yalın Hâl.

Основной падеж

Kim? Кто?

Ne? Что?

dil

(язык)

diller

(языки)

2 İlgi Hâli.

Родительный падеж

Kimin? Чей? Кого?

Neyin? Чего?

dil-in → dilin

(языка)

diller-in → dillerin

(языков)

3 Yönelme Hâli.

Дательный падеж

Kime? Кому?

Neye? Чему?

dil-e → dile

(к языку)

diller-e → dillere

(к языкам)

4 Belirtme Hâli.

Винительный падеж

Kimi? Кого?

Neyi? Что?

dil-i → dili

((виню) язык)

diller-i → dilleri

((виню) языки)

5 Bulunma Hâli.

Местный падеж

Kimde? У кого?

Nerede? В каком месте? В чём?

dil-de → dilde

(в языке)

diller-de → dillerde

(в языках)

6 Ayrılma Hâli.

Исходный падеж

Kimden? От кого?

Nereden? Откуда? От/из чего?

dil-den → dilden

(из языка)

diller-den → dillerden

(из языков)

7 Творительный падеж

(послелог ile)

Kiminle? (С) кем?

Neyle? Ne ile? (С) чем?

dil-le → dille

(с языком)

diller-le → dillerle

(с языками)


АФФИКСЫ ПРИНАДЛЕЖНОСТИ

С ПРИТЯЖАТЕЛЬНЫМИ МЕСТОИМЕНИЯМИ
Лицо Склонение Перевод
1 л. ед. ч., benim "мой" dil-im → dilim мой язык
2 л. ед. ч., senin "твой" dil-in → dilin твой язык
3 л. ед. ч., onun "его(-её)" dil-i → dili его / её язык
1 л. мн. ч., bizim "наш" dil-imiz → dilimiz наш язык
2 л. мн. ч., sizin "ваш", "Ваш" dil-iniz → diliniz ваш язык
3 л. мн. ч., onların "их" dil-(ler)i → dil(ler)i их язык