Dil
Турецко-русский словарь | http://www.ansiklopedi.dilbydil.com | Энциклопедия турецкого языки
ЗНАЧЕНИЯ
1. язык
- Kister birdenbire damdan düşer gibi, son derece tumturaklı bir dille, genel olarak aşktan, dostluktan bahse başladı. Кистер вдруг, ни с того ни с сего, заговорил довольно высокопарно о любви вообще, о дружбе… Kabadayı. Бретёр (И. С. Тургенев)
- tatlı dil — ласковое слово, сладкие речи, приятные слова
3. язык, пленный
4. язык, язычок (замка, колокола и т.п.)
5. (kıstak) геогр. коса
6. поэт. сердце, душа
7. (gönül, yürek) храбрость, мужество, смелость
ПОСЛОВИЦЫ И ПОГОВОРКИ
- Allah insana iki kulak bir ağız vermiş. Göz iki, kulak iki, ağız tek, çok görüp, çok dinleyip, az söylemek gerek. İki kulak bir dil için. Бог дал два уха, а один язык. Поменьше болтай, побольше слушай.
- Baş dille tartılır. Голова взвешивается языком. Знать птицу по перьям, а молодца по речам.
- Bıçak (el) yarası onulur (geçer), dil yarası onulmaz (geçmez). Бойся не ножа, а языка.
- Bir ağızdan çıkan bin ağıza (dile) yayılır. Слово — не воробей, вылетит — не поймаешь.
- Borçlunun dili kısa gerek. Borçlunun yüzü yumuşak olur. Берёшь, так чванься, а взял, так кланяйся.
- Buğday ekmeğin yoksa, buğday dilin de mi yok? Не дорог обед, дорог привет.
- Bülbülün çektiği, dilinin belasıdır. Dil belası baş belası. İnsan ne bulursa, dilinden bulur. Herkesin çektiği, kendi dili belasıdır. Язык мой — враг мой.
- Dil, ağrıyan dişe gider. У кого что болит, тот о том и говорит.
- Dile gelen ele gelir. Стоит только захотеть. Задумано — сделано.
- Dil kılıçtan keskindir. Dil kılıçtan çabuk öldürür. Dil yarası bıçak yarasından acıdır. Бойся не ножа, а языка. Язык острее бритвы.
- Dil var bal getirir, dil var bela. Язык хлебом кормит и дело портит.
- Dilden gelen elden gelse her fukara (dilenci) padişah olur. Если бы да кабы, да во рту росли грибы.
- Dilin cirmi küçük, cürmü büyüktür. До чего язык не договорится! Язык мой — враг мой!
- Dilin kemiği yok. Язык без костей.
- Dilin kemiği yok kemiği kırar. Язык без костей, а кость разбивает.
- Dille düğümlenmiş şey dişle çözülmez. Dil ile düğümlenen dişle açılmaz. Слово — не воробей, вылетит — не поймаешь. Что написано пером не вырубишь топором.
- El uzatılan yere dil uzatılmaz. Куда протягивают руку, язык туда не протягивают.
- Garip itin kuyruğu, bacağı arasında gerek. Garip yiğidin dili kısa, boynu eğri olur. В чужой монастырь со своим уставом не ходят.
- Güler yüz, tatlı söz (dil) yılanı (da) deliğinden çıkarır. Ласковое обхождение и приятные речи выманят даже змею из норы. Ласковое слово пуще дубины.
- İştah dediğin dil altındadır. İştah dişin dibindedir/altındadır.Аппетит приходит во время еды.
- Kadının zoru diline kuvvet. Сила женщины в её языке.
- Kılıç yarası gider dil yarası gitmez. Меч ранит — рана заживёт, язык ранит — не заживёт.
СКЛОНЕНИЕ
Hâl. Падеж | Soru. Вопрос | Число | ||
---|---|---|---|---|
Tekil. Ед. ч. | Çoğul. Мн. ч. | |||
1 | Yalın Hâl.
Основной падеж |
Kim? Кто?
Ne? Что? |
dil
(язык) |
diller
(языки) |
2 | İlgi Hâli.
Родительный падеж |
Kimin? Чей? Кого?
Neyin? Чего? |
dil-in → dilin
(языка) |
diller-in → dillerin
(языков) |
3 | Yönelme Hâli.
Дательный падеж |
Kime? Кому?
Neye? Чему? |
dil-e → dile
(к языку) |
diller-e → dillere
(к языкам) |
4 | Belirtme Hâli.
Винительный падеж |
Kimi? Кого?
Neyi? Что? |
dil-i → dili
((виню) язык) |
diller-i → dilleri
((виню) языки) |
5 | Bulunma Hâli.
Местный падеж |
Kimde? У кого?
Nerede? В каком месте? В чём? |
dil-de → dilde
(в языке) |
diller-de → dillerde
(в языках) |
6 | Ayrılma Hâli.
Исходный падеж |
Kimden? От кого?
Nereden? Откуда? От/из чего? |
dil-den → dilden
(из языка) |
diller-den → dillerden
(из языков) |
7 | Творительный падеж
(послелог ile) |
Kiminle? (С) кем?
Neyle? Ne ile? (С) чем? |
dil-le → dille
(с языком) |
diller-le → dillerle
(с языками) |
АФФИКСЫ ПРИНАДЛЕЖНОСТИ
С ПРИТЯЖАТЕЛЬНЫМИ МЕСТОИМЕНИЯМИ | ||
---|---|---|
Лицо | Склонение | Перевод |
1 л. ед. ч., benim "мой" | dil-im → dilim | мой язык |
2 л. ед. ч., senin "твой" | dil-in → dilin | твой язык |
3 л. ед. ч., onun "его(-её)" | dil-i → dili | его / её язык |
1 л. мн. ч., bizim "наш" | dil-imiz → dilimiz | наш язык |
2 л. мн. ч., sizin "ваш", "Ваш" | dil-iniz → diliniz | ваш язык |
3 л. мн. ч., onların "их" | dil-(ler)i → dil(ler)i | их язык |